Επιτρέψτε μου μια συμβουλή: να πάμε να ξαναδούμε το έργο «Ο Κατήφορος» του Γ. Δαλιανίδη1, με τον Παντελή Ζερβό, τον Νίκο Κούρκουλο, τη Ζωή Λάσκαρη και πολλούς άλλους εξαίρετους ηθοποιούς. Στη δίκη, μετά τον φόνο του (μαθητή) Κούρκουλου από τη (μαθήτρια) Λάσκαρη, ο Π. Ζερβός, αγορεύοντας στο Δικαστήριο, χαρακτήρισε ως ενόχους τους γονείς των παιδιών, συμπεριλαμβανομένου του εαυτού του (πατέρας της Λάσκαρη). Αυτά σκεπτόμουν βλέποντας τους γονείς των παιδιών με τα καλάσνικοφ να δηλώνουν υπερήφανοι για τα παιδιά τους και τους «αγώνες» τους. Θα μου πείτε κατηγορώ τους γονείς; Όχι, ούτε αυτούς κατηγορώ, κατηγορώ τους μεγάλους «γονιούς», αυτούς που εκφράζουν αλλά και προωθούν την τραγική παρέκκλιση στην οποίαν έχει οδηγηθεί η σημερινή κοινωνία. Αναφέρομαι στη δημιουργία μιας κοινωνικής δομής όπου επικρατεί το απολύτως ατομικό συμφέρον – συμφέρον που έχει φιλοσοφικώς θεμελιωθεί ως έννοια και από τους λεγόμενους ιδεαλιστές φιλοσόφους και κοινωνιολόγους, αλλά και από τους λεγόμενους υλιστές. Η νοηματοδότηση της ζωής και οι εξ αυτής απορρέοντες στόχοι υπήρξαν κοινοί σε όλους τους διανοουμένους, φιλοσόφους, οικονομολόγους και κοινωνιολόγους, σε «Ανατολή» (Ευρωπαϊκή) και Δύση, από τον 18ο – 19ο αιώνα και εξής (τουλάχιστον, αν όχι από τον 15ο). Βρισκόμαστε σε μια κατάσταση, από την οποία μόνο μια νέα φιλοσοφική θεμελίωση των κοινωνιών μπορεί να μας απεγκλωβίσει. Ίσως ακόμα και ένα νέο «κοινωνικό συμβόλαιο», αν θέλετε – αναφέρομαι εδώ σε αυτούς που δεν μπορούν να δουν την αλήθεια πέρα από τα δόγματα της νεωτερικότητας και δεν μπορούν να κατανοήσουν τη διαφορά μεταξύ της Ελληνικής Πόλεως – και κοινωνίας, όπου ο Σωκράτης επέμενε να πιει το κώνειο – και της δυτικής City και Society, Cité και Societé.
Επιτρέψτε μου μια συμβουλή: να πάμε να ξαναδούμε το έργο «Ο Κατήφορος» του Γ. Δαλιανίδη.
Όταν ένα παιδί 20 ετών παίρνει τα καλάσνικοφ, πολύ δύσκολα το φταίξιμο πέφτει στο παιδί αυτό, τουλάχιστο μόνο. Όταν τώρα και οι γονείς του δημοσίως υπεραμύνονται των «αγώνων» του, το ζήτημα παίρνει σοβαρότερες διαστάσεις. Όταν μάλιστα βρισκόμαστε στο σημείο μέρος της κοινωνίας να επικροτεί τις απόψεις περί «αγώνα» των γονιών αυτών και ταυτόχρονα από την άλλη το 10% του πληθυσμού να υποστηρίζει ένα ναζιστικό κόμμα, γιατί κανείς άλλος δεν προτίθεται να προστατεύσει τη γριούλα του Αγ. Παντελεήμονα να πάει να πάρει τη σύνταξή της, τότε τα πράγματα είναι τραγικά. Όταν τώρα έχεις και «πολιτικούς» τουλάχιστον ανυποψίαστους, τόσο γι’ αυτό που συμβαίνει στην κοινωνία τους όσο και για το τι διακυβεύεται παγκοσμίως, τότε τα πράγματα έχουν οδηγηθεί σε απόλυτα και τραγικά αδιέξοδα.
«…η έννοια της «αποτελεσματικότητας» μετετράπη σε παραγωγή φανταστικού χρήματος.»
Στη βία καταφεύγει ο νεαρός 20χρονος, αλλά σε άλλου είδους βία οδηγεί και η σύγχρονη κοινωνική δομή, με την επικρατούσα διαστρέβλωση του οικονομικού φιλελευθερισμού, στον απολύτως διαφορετικό «νεοφιλελευθερισμό», όπου η έννοια της «αποτελεσματικότητας» μετετράπη σε παραγωγή φανταστικού χρήματος. Ίσως κάποιος πρέπει να κάνει καταμέτρηση θυμάτων και από τις δύο πλευρές. Στη βία όμως κατέφυγε και ο Στάλιν (πατερούλης), όταν θέλησε να προωθήσει την ευτυχία του ανθρώπου με τον δικό του πολιτικό τρόπο. «Ένθεν κακείθεν», δηλαδή, τελικώς απέτυχαν οικτρά, πριν από λίγα χρόνια οι «κακείθεν», τώρα οι «ένθεν». Υπενθυμίζω και την εύστοχη ρήση του Χατζηδάκη, ότι «η τρομοκρατία είναι το θερμόμετρο της κοινωνίας» (όταν ανεβαίνει, σημαίνει ότι νοσεί).
Η ισχύουσα «μεταμοντέρνα κατάσταση» έφτασε στα όριά της με τον πιο επώδυνο τρόπο.
Προσωπικώς μου είναι δύσκολο να δω τι μέλλει γενέσθαι και κυρίως το πότε. Όπως ανέφερα και στην αρχή, προσβλέπω σε μια νέα Παιδεία, προς έναν νέο τρόπο θεώρησης του ίδιου του Ανθρώπου. Αιθεροβατώ; Πιθανώς ναι, αλλά πιθανώς και όχι. Η ισχύουσα «μεταμοντέρνα κατάσταση» έφτασε στα όριά της με τον πιο επώδυνο τρόπο. Να προσβλέπουμε στη δημιουργία ενός μεταπολεμικού δικαίου που θα άρει τα σημερινά αδιέξοδα; Ίσως και να γίνει έτσι: με δεδομένο ότι τώρα περνάμε τον τρίτο παγκόσμιο πόλεμο (πιο παγκόσμιο μάλιστα), ίσως ισορροπία προκύψει όπως και με τους άλλους δύο, με μεταπολεμικά δίκαια. Π.χ. μεταπολεμικό δίκαιο θα αποτελούσε η εν μια νυκτί αποδυνάμωση της Κεντρικής Τράπεζας και επιστροφή μας στην ισχύ της πολιτικής σκέψης και πράξης και της παλαιάς έννοιας της παραγωγικής αποτελεσματικότητας. Εξακολουθώ να αιθεροβατώ;
1 Που η επικρατούσα διανόηση μάλλον παραβλέπει…
Του Αρχιτέκτων – Καθηγητή Νικήτα Χιωτίνη
