Εντυπωσιάζει ο επιβλητικός πολυθάλαμος τάφος της Πέλλας, ο μεγαλύτερος λαξευτός θαλαμωτός τάφος στον ελλαδικό χώρο, που άνοιξε για πρώτη φορά για το κοινό από τα μέσα Ιουλίου.
Πρόκειται για οικογενειακό τάφο με οκτώ θαλάμους, με πολλαπλές ταφές, που χρονολογείται στα πρώιμα Ελληνιστικά χρόνια και χρησιμοποιούνταν ανελλιπώς για δύο αιώνες (4ος π.Χ.-2ος π.Χ.).
Πρόγραμμα Interreg III
Το μνημείο, που βρίσκεται πριν από τον αρχαιολογικό χώρο της Πέλλας, στον δρόμο προς το Αρχαιολογικό Μουσείο, συντηρήθηκε, διαμορφώθηκε και αναδείχθηκε μέσα από το πρόγραμμα Interreg III και θα μείνει ανοιχτό για το κοινό μέχρι και τον Νοέμβριο, ενώ η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πέλλας θα τοποθετήσει στο μέλλον αντίγραφα των ευρημάτων στο εσωτερικό του.
«Είναι ένας πολύ ιδιαίτερος τύπος μακεδονικού τάφου, λαξευμένος σε μαλακό βράχο, πολύ επιβλητικός που συγκινεί το κοινό. Ο φωτισμός στο εσωτερικό του είναι τέτοιος, ώστε να δίνει την εντύπωση της καθόδου στον Αδη», λέει στο «Εθνος» η προϊσταμένη της ΕΦΑ Πέλλας, Ελισάβετ Τσιγαρίδα.
Ιδιαίτερος τύπος μακεδονικού τάφου
Η είσοδος στον τάφο οδηγεί σε έναν κεντρικό ορθογώνιο θάλαμο, στα τοιχώματα του οποίου διαμορφώνονται ανοίγματα εισόδων σε εφτά θαλάμους και για τους αρχαιολόγους αποτελεί έναν πρόδρομο για τις κατακόμβες των χριστιανικών χρόνων. Τα τοιχώματα του θαλάμου φέρνουν ζώνες έγχρωμων κονιαμάτων, οι ζώνες έχουν μαύρο, γαλάζιο, μπλε, κόκκινο και λευκό χρώμα,ενώ το πάνω μέρος των τοιχωμάτων και η οροφή είναι λευκά.
«Ο αριθμός των οκτώ θαλάμων είναι μοναδική περίπτωση για τη Μακεδονία, στην οποία οι περισσότεροι τάφοι είναι μονοθάλαμοι ή διθάλαμοι, σπάνια τριθάλαμοι και σ΄αυτές τις περιπτώσεις ο τρίτος θάλαμος αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη», αναφέρει η υπεύθυνη της ανασκαφής, επίτιμη έφορος Αρχαιοτήτων σήμερα, Μαρία Λιλιμπάκη-Ακαμάτη.
Ενεπίγραφη στήλη Αντιγόνας
Η ενεπίγραφη στήλη της Αντιγόνας, η εξωτερική όψη του μνημείου αλλά και ειδώλιο που βρέθηκε στον τάφο.
Παρά το γεγονός ότι ο τάφος είχε συληθεί και μάλιστα αρκετές φορές, ο πολυθάλαμος τάφος απέδωσε πλήθος ευρημάτων, ανάμεσά τους τρεις μαρμάρινες ενεπίγραφες στήλες, πλήθος πήλινων αγγείων και ειδωλίων, υπολείμματα επίχρυσων στεφανιών, χάλκινα νομίσματα -το ναύλο των νεκρών για τον Κάτω Κόσμο- και λίγα κοσμήματα. Το πιο αναπάντεχο εύρημα, σύμφωνα με την ανασκαφέα, υπήρξε η ανεύρεση στον δρόμο που οδηγεί στον τάφο μιας μαρμάρινης ανάγλυφης ενεπίγραφης στήλης της Αντιγόνας, κόρης του Αινείου.
«Η στήλη ήταν πιθανότατα στημένη στον ταφικό τύμβο. Στην επάνω ταινία του περιστυλίου είναι χαραγμένη η επιγραφή «ΑΝΤΙΓΟΝΑΙ ΑΙΝΕΙΟΥ ΗΡΩΙΣΣΗ» που χρονολογείται στο τέλος του 3ου, αρχές του 2ου αιώνα π.Χ.
Τα επίθετα ηρώισσα που συνοδεύουν τα ονόματα νεκρών υποδεικνύοντας τον αφηρωισμό τους, είναι πολύ συνηθισμένα στα Ελληνιστικά χρόνια», μας λέει η κ. Λιλιμπάκη και προσθέτει:
«Στην ανάγλυφη παράσταση εικονίζεται η νεκρή Αντιγόνα και η θεραπαινίδα της που κρατά μια κοσμηματοθήκη. Η ανάγλυφη παράσταση χρονολογείται στο α΄τέταρτο του 3ου αιώνα π.Χ., ενώ σε μια δεύτερη χρήση της, στο α΄μισό του 2ου αιώνα π.Χ., χαράχθηκε η επιγραφή».
Στον πρώτο θάλαμο του δυτικού τοιχώματος υπήρχε ένας λίθινος ενεπίγραφος βωμίσκος που σχετίζονταν με την ταφή της Νικοστράτης από τη Βοιωτία, κόρης του Πύθονος και βεβαιώνεται έτσι για μια ακόμα φορά η παρουσία στην Πέλλα ανθρώπων από πολλές περιοχές του ελληνικού χώρου. Επίσης βρέθηκε το πάνω τμήμα ανάγλυφης ενεπίγραφης στήλης της Κλεονίκης, κόρης του Νικομάχου.
Τι μαρτυρά η αξία των κτερισμάτων
- Εύπορη οικογένεια με πολλές ταφές
Αναφορικά με τους νεκρούς που είχαν ταφεί, η κ. Λιλιμπάκη εκτιμά ότι «ο τάφος ήταν οικογενειακός, ανήκε σε εύπορη οικογένεια της περιοχής και είχε πλήθος ταφών. Ωστόσο η κατάσταση των οστών είναι τόσο κακή που δεν επιτρέπει να γνωρίζουμε ούτε τον αριθμό ούτε τις ηλικίες τους».
Μεταξύ των ειδωλίων είναι και αρκετά με θέματα από τον παιδικό κόσμο, κάτι που σημαίνει ότι υπήρχαν και παιδικές ταφές. Άλλα ειδώλια έχουν ενδιαφέροντα εικονογραφικά θέματα, συμπλέγματα μορφών και συνθέσεις, που δεν είναι συνηθισμένα κτερίσματα και έχουν σχέση με την αυξανόμενη τάση της ελληνιστικής εποχής να παρουσιάζονται στην τέχνη θέματα που έχουν σχέση με την καθημερινή ζωή και το θέατρο, τα λατρευτικά δρώμενα διαφόρων θεοτήτων, ενώ σε άλλα κτερίσματα, όπως στις μορφές με χαρακτηριστικά καρικατούρας, διαφαίνεται η επίδραση που είχαν οι θρησκευτικές αντιλήψεις της Ανατολής στους κατοίκους της Πέλλας.
«Η διαφοροποίηση των βάθρων των νεκρικών κλινών και η αξία των κτερισμάτων δεν πρέπει να είναι άσχετη με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας, που χρησιμοποιούσε τον τάφο και συνεπώς μπορεί να συνδεθεί με τη φθίνουσα πορεία των οικονομικών του μακεδονικού κράτους από το β΄ μισό του 3ου αιώνα π.Χ. και εξής», αναφέρει η υπεύθυνη της ανασκαφής.
